استفاده از پروبیوتیک در آب استخر پرورش میگو

استفاده از  پروبیوتیک در  آب استخر پرورش میگو

اقتباس  آزاد از گروه واتس آپ  صنعت میگوی  پرورشی ایران –نوشته های  آقای مهندس حمیدرضا موسی زاده

ابتدا لازم است مصرف کننده های اکسیژن در استخر پرورش آبزیان را مشخص کنیم . در یک استخر پرورش ، میکرو ارگانیسم ها شامل باکتری ها ، فیتو پلانکتونها و زئوپلانکتونها و میگو یا ماهی پرورشی  وجود دارد

از اکسیژن موجود در استخر ، حداکثر بیست درصد اکسیژن محلول در آب مورد استفاده میگو و یا موجود زنده قرار می‌گیرد و با افزودن پروبیوتیک که در اصل باکتری های مفید هستند ما عملا داریم از سهمیه اکسیژنی میگو کم می کنم و با افزایش باکتری ها عملا رقبای اکسیژنی میگو را زیاد می کنیم

برای اینکه بهتر با مفاهیم کلی آشنا شویم بهتر هست به مواردی که در استخر وجود دارد  و بر هم اثرگذار هستند اشاره کنیم

-آب

-تخم و بچه میگو و یا بچه ماهی

-غذا یا همان خوراک

-تراکم

-پرورش مختلط یا چند گونه ای

-تناوب زراعی یا همان دوره پرورش

-مدیریت که شامل همه موارد هست از ساخت ساز تا نحوه نصب تجهیزات بر اساس مدل پرورش  و  

پیشگیری

هم پوشانی این عوامل با یکدیگر رمز یک پرورش موفق است

 راندمان بالا و محصول خوب،  بستگی به خوراک و لارو ، مدیریت و پیشگیری ، استخر مناسب و آب با کیفیت دارد     

عواملی که باعث مرگ و میر به عبارت بهتر عواملی که باعث ظهور بیماری می شوند شامل:

-آب و بستر استخر یا تانک

-فاکتورهای شیمیایی ، فاکتورهای بیولوژیکی  ، فاکتورهای فیزیکی

-جانداران کوچک و میکروسکوپی یا همان ریز‌جانداران

-ویروس ، باکتری ، انگل ها  ......

-سموم : سموم تولید شده توسط باکتری ها ، سموم تولید شده توسط جلبک‌ها و آلاینده های صنعتی

آب : میدانیم که آب شامل  دو اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن  است ؟

مواد شامل مواد الی و معدنی است

کیفیت آب :

1- کیفیت شیمیایی

شامل :آمونیاک ، -نیتریت ، نیترات ، دی اکسید کربن ، اکسیژن ،پی اچ و اسیدیته ، شوری ، قلیایت ، املاح معدنی و....

2- موجودات زنده اعم از میکروسکوپی و ماکروسکوپی :

پلانکتون ها که شامل فیتوپلانکتون و زئوپلانکتون هست ، باکتری‌ها ، انگل ها که هم میکروسکوپی هست و هم ماکروسکوپی و.....

3- کیفیت فیزیکی :

شفافیت ، کدورت ، درجه حرارت  و .....

بیش‌ترین  باکتری ها و انگل در کجای  استخر میگو(ماهی ) پیدا میشود؟:

تراکم باکتری ها و انگل در این بخش ها بیشتر مشاهده میشود

1- رسوبات

2- جسد فیتوپلانکتون

3- مدفوع

4- میگو ( ماهی ) رو به مرگ  و یا در حال تلفات

 «ظرفیتِ قابلِ‌ تحمّل» چیست ؟

عموماً اصطلاح  arrying Capacity C   یا «ظرفیتِ قابلِ‌ تحمّل» را در هر حوزه ای اینچنین تعریف می کنند:

" میزان مجاز منابع مورد مصرف توسط انسان و یا حیوان به نحوی که در درازمدت توسط محیط زیست قابل بازیافت و تحمل باشد" (فایو-2013). این اصطلاح مکمّل دو واژه دیگر یعنی "ظرفیت جذب" به معنی : "قابلیت دریافت پسماند و در عین حال حفظ سلامت محیط زیست در یک محدوده خاص "(فرناندز و همکاران ،2001) و نیز ظرفیت زیست محیطی به مفهوم:  "توانایی محیط زیست در  پذیرش یک فعالیت  بدون بازخورد منفی " (GESAMP ، 1986(  می باشد.

اما  iucnدرسال  2009 مفهوم ظرفیت تحمل زیست محیطی  یا

     Environmental    carrying Capacity                                                    

    را به شکل زیر تعریف نموده است :

"حداکثر تعداد یا توده زنده جانوری که توسط یک بوم سازه(اکوسیستم) در پریود زمانی مشخص قابل تحمل باشد".

ظرفیت قابل تحمل استخرشامل  :

1- میزان غذا‌دهی

2- میزان ذخیره سازی

3- وزن توده زنده

4- کیفت آب

کیفیت آب  شامل :

1- شوری آب و مواد معدنی

2- دمای آب

3- میزان  دفعی و پس ماند غذایی و هر چیزی که در ردیف پسماند قرار بگیرد

4- میزان موجودات زنده

5- جانداران کوچک و‌میکروسکوپی

6- اکسیژن

7- میزان اسیدیته و‌نوسانات آن

8- پلانکتون ‌ها یعنی مجموع فیتوپلانکتون‌ها و زئوپلانکتون‌ها

مصرف کننده های اکسیژن در استخرعبارتند از :

1- موجودات زنده میکروسکوپی : باکتری ها

2- پلانکتون‌ها : فیتوپلانکتون ‌ها ‌ زئوپلانکتون‌ها

3-: میگو و یا ماهی به عبارت بهتر گونه تحت پرورش

: میگو و یا ماهی کمتر از بیست درصد اکسیژن را مصرف می کنند!!

چگونه می توان ظرفیت قابل تحمل استخر و یا تانک را بالا برد ؟

در اینجا به معنا این هست که با چه روشی می توانیم تراکم و یا بیوماس بیش‌تری را در محیط پرورش که حالا استخر و یا تانک هست را بصورت پایدار بالا ببریم

کمتر کردن نسبت میزان مصرف اکسیژن محلول در آب توسط ریزجانداران و پلانکتون ها

ذخیره کردن اکسیژن محلول در آب برای میگو و یا ماهی

چگونه آنرا انجام دهیم ؟

با خارج کردن هر چه سریعتر رسوبات و ضایعات درون سیستم بیش‌تر و ( به دفعات مکرر یا بصورت مداوم)

اکنون با این مقدمه بحث مدیریت و نحوه استفاده از پروبیوتیک ها را ادامه خواهیم داد

ناگفته نماند مطالب بالا در رابطه با پروبیوتیک های های کنترل و مدیریت آب و بستر هست.

و مباحث پروبیوتیک هایی که در تغذیه استفاده می‌شود مبحث کاملا جدا هست.

با توجه به مطالب گفته شده در صورت اینکه بخواهیم  در اواسط دوره پرورش قصد استفاده از پروبیوتیک های مدیریت آب و بستر رو داشته باشیم . نکته مهم اکسیژن محلول در آب و حداقل آن در صبح زود است

و مورد بعدی بحث کدورت آب هست.

باکتری ها به راحتی روی همه سطوح قرار گرفته و تولید بیو فیلم می‌کنند

اگر بیو فیلم باکتریایی را به زبان ساده توصیف کنیم مثالی ساده بزنیم .

همه ما تجربه اینکه آب در یک ظرف و یا تشت برای مدتی بماند و بدنه ظرف حالت چربی مانند داشته باشد را داریم. و یا مثلا طناب سینی غذا که همین حالت را دارد

پس با این تجربه می توانیم به این نتیجه برسیم علاوه بر بحث اکسیژن بحث کدورت آب بسیار مهم هست

و اینجا هست که مباحث فیلتر های چند لایه اهمیت خودشان را نشان می دهند.

تا اینجا به دو مقوله پیش نیاز استفاده از پروبیوتیک ها پرداخته شد

مورد بعد بحث میزان غذای دستی هست که ما بعنوان منبع ازت برای بخش زیادی از پروبیوتیک استفاده می‌کنیم

یکی از مواردی که باعث عدم کارایی پروبیوتیک ها در عمل خواهد شد غذا دهی بیش از نیاز موجود آبزی هست و عملا اضافه کردن پسماند است

به عبارتی زمانی که میزان غذا دهی بیشتر از میزانی باشد که موجود ابزی تحت پرورش به آن نیاز دارد و اسنفاده میکند عملیات نیترفیکاسیون یا شوره گذاری قادر به حذف بخش زیادی از آن نخواهد بود

اکثر پرورش دهنده ها استفاده از ملاس آشنا هستند و به دلایل مختلف استفاده از ملاس را کنار گذاشته اند

با توجه به مطالب قبلی این اتفاق در اصل برای در دسترس گذاشتن منبع کربن برای سرعت بخشیدن به عملیات شوره گذاری بود که با ازدیاد جمعیت باکتری ها ( خواسته و ناخواسته ) اکسیژن محلول در آب و نزدیک به بستر بشدت تحت تاثیر قرار می‌گرفت و سهم موجود ابزی ما ( در اینجا میگو) کم می شد

پس عملا ملاس ، مشکل را که  حل نمی‌کند هیچ ، بلکه خودش یک دردسر جدید را بوجود می آورد و همراه با تبعات بعدی منجمله افزایش خاک سیاه و البته  به غلبه باکتری های غیر هوازی زی به هوازی منجر میشود

با این مقدمات سراغ استفاده از پروبیوتیک های انتخابی جهت کنترل کیفیت آب و بستر می رویم

کلید اصلی مشکل مدیریت ،  کنترل میزان اکسیژن محلول در آب  است 

پرورش  دهندگانی  که  از اول دوره و بصورت مستمر از پروبیوتیک ها استفاده کرده‌اند مشکل چندانی با بحث باکتری‌ها نخواهند داشت بجز در ایامی که دمای آب بالاتر از 32 درجه  خواهد بود

مشکل :

با بالا رفتن دمای آب بخصوص بالاتر از دو درجه ،  میزان اشباع شدن اکسیژن در آب کم و کمتر خواهد شد و عملا هر چه فیتوپلانکتون ها  در روز فعالیت کنند اکسیژن عملا در آب ماندگار نخواهد بود و به سرعت میزان آن به دلیل ظرفیت کمتر اشباع شدن گازها ماندگاری کمتری در آب خواهد داشت

و این به معنی مصرف بیشتر اکسیژن و عملا کمتر شدن سهمیه  اکسیژن مورد نیاز ماهی و یا میگو تحت پرورش خواهد بود

مشکل بعدی  ، معمولا با افزایش دما سرعت تکثیر باکتری ها به همان نسبت بالاتر خواهد رفت

حالا باید تدبیر اندیشید تا این  مشکل مرتفع شود که یکی از این راه ها تعویض آب هست

به عبارت دیگر پرورش دهندگانی  که بصورت مداوم از اول دوره از پروبیوتیک ها استفاده می کنند میزان مصرف دوره‌ای پروبیوتیک ها را بتدریج کاهش میدهند تا تعادل و بلوم باکتری های انتخابی به هم نخورد

و از طرف دیگه باید ترتیبی اتخاذ کنند که شب ها هوادهی بیشتری صورت بگیرد

ولی خود این تعویض آب بصورت روان آب  ، باز خودش از طرف دیگر  باعث  کم کردن جمعیت باکتری های انتخابی و البته جمعیت فیتوپلانکتون ها میشود

پس همیشه تعویض آب چاره کار نیست بلکه خودش به دلایل عدیده فقط یه مسکن موقتی همراه با تبعات بعدی است

منجمله  ایجاد لب لب ، و البته ناقص ماندن چرخه شوره گذاری و باز هم ازدیاد جمعیت باکتری های غیر هوازی خواهد شد

یکی از دلایل پیشنهاد ، استفاده از سوپرپربورات بعنوان یک اکسید کننده و در عین حال آزاد کننده تدریجی اکسیژن در آب معنا پیدا می کند وقتی که در طی دوره و تا اواسط دوره اگر از پروبیوتیک استفاده نکرده ایم توجه داشته باشید  که در آب دریا و استخر ، جمعیت باکتری ها وجود دارند به این نکته توجه داشته باشیم در صورتیکه  در طی دوره و تا اواسط دوره  پرورش اصلا از پروبیوتیک های انتخابی استفاده نکرده باشیم با بالا رفتن میزان پسماند در آب و البته افزایش درجه حرارت جمعیت آنها خواهی نخواهی زیاد میشود

اگر  در اواسط دوره قصد شروع  استفاده از پروبیوتیک ها ( باکتری های انتخابی ) داشته باشیم  با چالش چند وجهی روبرو خواهیم بود

اول اینکه با افزودن استوک باکتری ( همان پروبیوتیک ) نیاز اکسیژنی بیشتری خواهد داشت

و به  ارتباط باکتری ها با هم و نحوه ارتباط آنها و تعامل باکتری های گونه های مختلف را باید مد نظر قرار دهیم 

دوم اینکه  در واقع   جنگ و رقابت بین باکتری هایی که از قبل  با آب و استخر خو گرفته اند و خانه آنها آنجا هست با باکتری های جدید خواهیم داشت و عملا باعث تحریک باکتری های بومی خواهیم شد و کنش و واکنش هایی را بعضا شاهد خواهیم بود که توجیهی‌ای برای آن نداریم

انگار چند خانواده در یک محل با هم زندگی می کنند و اختلافاتی با هم دارند سر سهمیه آب و نوبت آب و یا دعوا سر زمین در گیر هستند

ولی همین که یک  مهاجم خارجی وارد شود اختلافات داخلی و دعوا های خانوادگی  کنار گذاشته  و آرایش اتحاد به خودشان می‌گیرند و به جنگ دشمن خارجی می روند

حالا چه باید کرد

علاوه بر این  با ازدیاد جمعیت باکتری های هوازی انتخابی ، اتحاد بین باکتری های خانه زاد و  حمله به راههای ارتباطی آنها منجمله خطوط مبادله اطلاعات بهم زده میشود

یعنی بصورت استعاره جنگ الکترونیکی راه بیاندازیم و خطوط ارتباطی را هک کنیم

اینجا هست که بحث یونها و کنترل میزان این یونها به اصطلاح کلید جنگ سایبری میشود

وقتی از هک کردن راه های ارتباطی باکتری های خانه زاد و یا خو گرفته به شرایط استخر صحبت می کنیم مجموعه باکتری ها منظورمان هست

بنابراین اولین کار بحث خود آب و یون های آن و تعادل آنها هست

طبق جدول زیر نقطه بهینه برای یک پرورش پایدار در استخر مقادیر ارایه شده میباشد

فاکتور	دامنه	واحد
ph	7.5-8.5	Am-pm
آلکالینیتی	150-200	ppm
ca	300-800	ppm
k	150-300	ppm
mg	600-1200	ppm
NH3	<1	ppm
NO2	<1	ppm

پس اولین بحث کنترل این مقدار و در صورت لزوم افزودن مواد مورد نیاز است

با تعادل یونی عملا ما دو تا کار انجام خواهیم داد

اولا به ازدیاد جمعیت باکتری مفید کمک خواهیم کرد و از طرف دیگر باکتری های غیر مفید که بصورت موقت با باکتری مفید متحد شده اند (این مطلب از لحاظ علمی ثابت شده ) در شرایط غیر رقابتی قرار خواهیم داد و عملا جلو رشد و تکثیر آنها را خواهیم گرفت

یکی از کارهایی که معمولا پرورش دهندگان  بصورت روتین دست به آن می زنند تعویض آب مکرر و البته استفاده از کربنات هست

کربنات در حد کم خوب است  ولی وقتی اضافه کنیم نه تنها کمکی  نخواهد کرد بلکه جمعیت فیتوپلانکتون ها را تحت تاثیر قرار خواهد داد و با کم شدن جمعیت فیتوپلانکتون ها و اضافه شدن اجساد همین فیتوپلانکتون‌ها و شفاف شدن آب جمعیت باکتری های غیر مفید شروع به افزایش جمعیت خواهند کرد

در حالی که ما به امید تعادلپی اچ     و  البته قلیاییت، و جهت جلوگیری از کاهش  نرمی پوسته  میگو و همچنین  جلوگیری از پوست اندازی ، کربنات را اضافه می‌کنیم

حالا با توجه به مطالب ارایه شده متوجه میشویم

در صورتی که بخواهیم بصورت مصنوعی با افزودن باکتری های انتخابی ( پروبیوتیک ) کیفیت آب و بستر را به حالت تعادل برسانیم تا محیط مناسبی و با تنش ( استرس ) کمتری بوجود بیاوریم تنظیم  یون‌ها و میزان بهینه آنها  پیش شرط عملکرد مناسب برای رشد باکتری های مفید خواهد بود

پس پیش شرط های استفاده از پروبیوتیک‌ها بخصوص در اواسط دوره به ترتیب عبارت است از:

۱- تنظیم و بوجود آوردن یک محیط با میزان کافی و وافی اکسیژن محلول حداقل ppm۴ در پیک حداقلی اکسیژن محلول در آب که همان قبل از طلوع آفتاب هست. بدون توجه به این نکات باعث میشود که  مشکلات را چند  برابر کنیم

2- کنترل فاکتورهای شیمیایی آب و در صورت نیاز افزودن یون‌های لازم

3-  تشدید فیلتراسیون آب ورودی به استخرها در جهت کاهش میزان کدورت آب.

و البته اگر  کدورت آب استخر بالا باشد  استفاده از موادی که کدورت را کم می کنند.

حالا می رسیم به بحث اضافه کردن پروبیوتیک‌های انتخابی

طی مطالب قبلی بحث درجه حرارت آب که روی دو مطلب تاثیر مستقیم خواهد گذاشت بسیار مهم هست.

۱- ظرفیت اشباع اکسیژن ( حالا بحث میزان شوری و کاهش ظرفیت اشباع اکسیژن هم جای خودش را دارد  که الان به آن نخواهم پرداخت و بیشتر این مطلب در بخش پرورش متراکم و فوق متراکم مطرح هست با ابعاد تاثیر چند وجهی آن )

۲- بالا رفتن سرعت تکثیر باکتری‌ها

حالا در اینجا بحث میزان پروتیین غذای مصرفی میگو وانامی و کاهش میزان پروتیین ولی به جای آن افزایش کیفیت جذب مواد جای خودش را دارد

پس در اینجا به یک  پیش نیاز دیگر  احتیاج خواهیم داشت که بحث قلیاییت آب و  پی اچ هست

و برای تعادل این دو مورد مواد مختلفی معرفی شده  منجمله کاپس که دو منظوره هست

که هم اکسیژن را بصورت تدریجی در آب رها خواهد کرد و بحث اکسیداسیون و احیا بستر از بی‌هوازی به سمت هوازی سوق خواهد داد و هم با بالانس قلیایت ( الکالینتی ) و البته تاثیر روی پی اچ  برای مباحث تعادل یونی و میزان آن کمک خواهد کرد

 تا ابنجا  مباحث پیش نیاز مطرح شد  و وارد بحث نحوه استفاده از باکتری های انتخابی ( پروبیوتیک‌ها) خواهیم شد.

تقریبا خیلی از عرضه کننده های پروبیوتیک ادعا دارند که  محصول  آنان  احتیاجی به آماده سازی ، غنی‌سازی و فراوری ندارد. ولی آیا واقعا همین هست?

بجز پروبیوتیک شرکت اینوی که بهترین پروبیوتیک شناخته شده هست اکثر پروبیوتیک‌های موجود در بازار ایران بنظر  میرسد  احتیاج به یک فراوری اولیه دارند.

برای فراوری و آماده سازی پروبیوتیک‌ها اکثرا در دنیا از عامل کربن ، نور بصورت سایه روشن ، دمای بالای آب ، و البته به مقدار کمی آهک ( کربنات ) به دلیل ارزان بودن و در دسترس بودن استفاده می‌کنند

به این منظور پیشنهاد شده ( نصف میزان پیشنهادی در موارد عادی ) پروبیوتیک ، ملاس حدود بیست کیلو و آهک بیست کیلو در در یک تن آب با هوادهی شدید به مدت یک شبانه روز نگه کنند و از این میزان برای هر هکتار استخر حدود نصف آن ، آنهم صبح دو تا سه ساعت بعد از طلوع آفتاب مورد استفاده قرار گیرد

و بعد از چهل و هشت ساعت بلوم باکتریایی را کنترل کرده و در صورت نیاز بصورت تدریجی باز از آن محصول پروبیوتیک فراوری شده استفاده کنید

و در صورت اینکه پیش بینی هوای شرجی و شرایط کمبود اکسیژن را دارید.  یا تعداد هواده‌ها ( هواده پره‌ای) را زیاد کنید و یا اینکه از مواد افزایش دهنده اکسیژن استفاده کنید

تا اینجا سعی شد  بصورت عمومی به بحث مدیریت استفاده از پروبیوتیک آنهم در اواسط دوره پرورش بپردازیم