یکپارچه سازی سطوح غیر اقتصادی مزارع پرورش میگو

علی کریمی

 کارشناس آبزی پروری

مقدمه:

در اوج شکوفایی و سود آوری وسوسه انگیز پرورش میگو  در سالهای قبل از 1380  تقاضای مردمی برای واگذاری طرح های پرورش میگو به اوج خود رسیده بود و زیر ساخت های آماده شده جوابگوی این حجم تقاضا نبود برای  رفع عطش ، مسئولین  ناگزیر از واگذار ی مزارع خرد به سیل متقاضیان پرورش میگو بودند   تحت آن شرایط و آن  برهه زمانی واگذاری   مزارع 2.5 ، 10 و 20 هکتاری   تصمیمی بجا و اجتناب ناپذیر بود و  از امتیاز بالایی درایجاد اشتغال ، محرومیت زدایی ، عدالت در فرصت سازی وبهره برداری از پتانسیل های منطقه ای بر خورداربود  .   و این موضوع بویژه در مجتمع پرورش میگو ی سایه خوش در استان هرمزگان  که در پی موفقیت های بدست آمده در دو  مجتمع واگذار شده قبلی در تیاب نمود پیدا کرده  موجب گردید که در اواخر سال 79 که اوج شکوفایی پرورش میگو و همزمانی واگذاری این سایت به متقاضیان بود  باعث شد  بنابر  دلایلی   که در قبل اشاره شد واگذاری  مزارع  میگو تا سطح 2.5 هکتار نیز تنزل یابد  تا با این شیوه   امکان جذب فارغ التحصیلان بیکار بیشتری فراهم گردیده و خود نیز مالک مزرعه شوند.  واگذار ی100 مزرعه 2.5 هکتاری و 115 مزرعه 10 هکتاری  در سایه خوش و 37 مزرعه 10هکتاری در تیاب برآیند این واقعه بودو هنوز این مزارع  در مرحله احداث بوده و به بهره برداری نرسیده بودند و یا در اولین سال فعالیت خود بودند و یا حتی صاحبان آن فرصت احداث و اخذ تسهیلات پیدا نکرده بودند که   با بحران جهانی در بازار میگو مواجه شدند   بطوریکه بعد از آن  مزارع خرد  دیگر توان تولید پیدا نکردند و آن تعداد  نیز که نتوانستند به مرحله سازندگی برسند همچنان برهوت باقی ماندند  . برای برون رفت از این مشکل طرح ادغام و یکپارچه سازی  مزارع خرد و پراکنده مطرح است که در ادامه به این موضوع پرداخته میشود

سابقه پرورش میگو در کشور و استان :

از سال ‪ ۱۳۶۳ تحقیقات مقدماتی تکثیر و پرورش میگو درکشور  انجام شد دستاورد  این فعالیت‌های تحقیقاتی منجر  به معرفی  گونه های  مهم و تجاری میگوی موزی، ببری سبز و به  صنعت آبزی پروری کشور شد. و  به دنبال آن اولین پایلوت پرورش میگو ی کشور از سال 1366 در استان هرمزگان و روستای کلاهی مراحل ساخت آن انجام و در سال 1371 مورد بهره برداری قرار گرفت و از سال 1369 اولین مزرعه بخش خصو صی شروع به فعالیت نمود و کار واگذاری اراضی متمرکز و پس از احداث تاسیسات زیر بنایی از سال 1373 در استان آغاز گردید  در این مرکز علاوه بر گونه ها ی میگو که قبلا"  معرفی شده بود برای اولین بار میگوی سفید هندی و یا ایندیکوس شناسایی و پرورش داده شده  اینگونه بود که  از این به بعد  گونه اصلی میگو ی پرورشی  ایران  رقم بخورد  .

توسعه پرور ش میگو

سرمایه‌گذاری های انجام شده   در پرورش میگو و جاذبه های آن باعث شد تا  در دهه  هفتاد  این صنعت از رشد غیر قابل تصوری بر خوردار گردد .

هم اکنون نزدیک  بر ‪ 50هزار هکتار اراضی لم یزرع مناسب برای پرورش میگو در استان  شناسایی   و نزدیک به  5000هکتار از این اراضی به متقاضیان واگذار شده است که6 سایت در حال بهره برداری  و 4 سایت نیز دارای زیر ساخت آماده می باشد و  بخشی از زیر ساخت ها  و پیش نیازهای  مورد نیاز صنعت تکثیر و پرورش میگو از قبیل    مراکز تکثیر لارو ،  کارخانه تولید خوراک میگو و واحدهای فرآوری ایجاد و احداث گردیده است و جمع کثیری از سرمایه گذاران و صادر کندگان به این جمع تولیدی پیوسته اند بطوریکه تولید میگوی پرورشی در کشور  از ‪ ۵۴تن در سال ‪ ۱۳۷۳به بیشترین میزان خود در سال 1383 و بالغ بر 8800 تن رسید  .

 متاسفانه طی سال‌های اخیر بنا به دلایل متعددی که از حوصله این بحث  خارج است  در این  صنعت رکود حاصل گردیده   تا جایی که در سالجاری  از کل سطوح آماده بهره برداری  بخش خصوصی، تنها ‪ حدود 53  زیر کشت رفته است. 

طرح یکپارچه سازی سطوح غیر اقتصادی

یکی از مشکلات عمده صنعت میگو در کشور توان تولید پایین وضعف مدیریت و بنیه مالی  در مزارع خرد  است توجه به کاهش هزینه‌های تولید، افزایش تولید در واحد سطح و افزایش سطح زیر کشت میگو  و خارج نمودن سطوح غیر اقتصادی  و تبدیل  به سطوح اقتصادی و یکپارچه سازی مزارع خرد از راهکارهای دستیابی به اهداف کیفی و کمی  در برنامه‌های توسعه‌ای  این فعالیت است که  باید مد نظر قرار گیرد

 در حال حاضر 54 در صد سطح مزارع   در دو سایت پرورش میگوی  متمرکز در استان هرمزگان به مزارع زیر 20 هکتار تعلق دارد و در سال جاری نیز از مجموع سطح زیر کشت تنها  7.7 در صد سهم  این واحدها می باشد

یکپارچه سازی  و یکجاسازی  و ادغام مزارع کوچک از مهمترین سیاست های بنیادی در کشاورزی ایران است که در بخش کشاورزی در حال شکل گیری و اجرا می باشد و   در راستای اهداف  مکانیزه  کردن و بهره گیری از دانش و فن آوری های نو و  افزایش کارآیی در تولید  باید به آن  توجه جدی نمود .

 همانگونه که اشاره شد افزایش تقاضا برای  پرورش میگو ناشی از سود آوری بسیار بالای آن در سالهای اولیه شکل گیری و افزایش تقاضا برای  مواد غذایی به سبب افزایش جمعیت و مصرف جهانی موادغذایی باعث افزایش تقاضا برای منابع محدود و زیر ساخت های آماده در بخش شیلات  شد   لذا آینده طرح های پرورش میگو به  سمتی رفت  که پرورش دهندگان  خرده پا (با مزارعی در قطعات کوچک) افزایش یافت .

بعد از گذشت مدتی  مشکل کوچک شدن مزارع و غیراقتصادی بودن و عدم صرفه جویی های اقتصادی اندازه مزارع مطرح شد که متعاقب آن جهت حل این مشکل و یکپارچه سازی اراضی اقداماتی در حال پیگیری است

تعیین رابطه بین  سطح و اندازه واحد پرورش میگو  و درآمد و هزینه تولید در پرورش در مقایسه با سامانه های   مکانیزه و سنتی و مشخص کردن عوامل مؤثر در اختلاف درآمد و هزینه در واحدهای مختلف، به انتخاب سطح   مطلوب و  اقتصادی و ترکیب صحیح عوامل تولید  کمک خواهد کرد.
ترکیبی از عوامل مختلف  تولید   که بالاترین کارآیی  در تولید  میگوی پرورشی   دارد می تواند  تعیین کننده  اندازه مطلوب و سطح اقتصادی  واحد پرورش میگو   باشد . از آنجاییکه از لحاظ اقتصادی رابطه تنگاتنگی بین هزینه های تولید و اندازه مزرعه وجود دارد هدف اصلی از توسعه واحدهای  کوچک  و بزرگ کردن آن افزایش بهره وری و کارآیی تولید  است.  هر واحد تولیدی عموما با دو نوع هزینه هزینه ثابت و  جاری روبه رو است . واحدهای بزرگ تولیدی  بدلیل صرفه جویی های ناشی از  هزینه های سربار در مقایسه  با واحد های خرد  از نظر اقتصادی بهتر عمل می کنند
دلایل صرفه اقتصادی در واحدهای بزرگ

1-     امکان استفاده از حداکثر سطح مفید اراضی در مزارع بزرگ برای ساخت استخرها میسر است که در افزایش سطح زیر کشت و تولید موثر خواهد بود

2- با افزایش سطح  مزرعه میگو   هزینه های ثابت نظیر ماشین آلات سنگین، نیروی کار و مدیریت مزرعه  سرشکن می شود. و هزینه احداث و بهره برداری کاهش می یابد 
 بنابراین با افزایش سطح زیر کشت هزینه ثابت ماشین آلات و هزینه فرصت کار و مدیریت  پرورش  نسبت به حجم  محصول تولید  تقسیم می شود. به این ترتیب در شرایط مساوی هزینه تولید واحدهای بزرگ کمتر از واحدهای کوچک خواهد بود.
3- واحدهای بزرگ پرورش میگو  به علت بالا بودن حجم خرید نهاده های تولید از قبیل بچه میگو ، غذا و کود و دارو  قادر خواهند بود که این عوامل را  بصورت عمده و یک مرحله ای تامین کنند و به قیمت عمده فروشی و ارزان تر  خرید  کنند. بنابراین  این گونه واحدهای تولیدی  علاوه بر   امتیازات تکنیکی   از امتیازات  کاهش هزینه  نیز برخوردار خواهند بود.
4- واحدهای بزرگ پرورش میگو  به علت بالا بودن  تولید و حجم فروش در مقیاس بالا  به بازار های فروش عمده و مطمئن   دسترسی بهتری   دارند. همچنین به دلیل اینکه آنها  دسترسی  بیشتری به اطلاعات روز  در خصوص بازار داخلی و جهانی دارند  محصولات خود را می توانند بدون واسطه با قیمت  واقعی و بیشتری در اختیار خریدار قرار دهند و سهم خود را از قیمت خرده فروشی بازار افزایش دهند.

5-   تولیدکنندگان بزرگ بدلیل توانایی مالی و دارا بودن  اعتبار تجاری دسترسی بیشتری به اعتبارات بانکی   دارند و با توجه   به اینکه  منابع اعتباری معمولا  ارایه  وثیقه را شرط اصلی پرداخت اعتبار قرار می دهند از این جهت نیز واحدهای بزرگ از وضعیت بهتری برخوردار بوده و می توانند منابع اعتباری و سرمایه در گرد ش مورد نیاز خود را در وقت مقرر تامین نمایند

6- واحدهای بزرگ قادر هستند حلقه های تولید و  صنایع پیشین و پسین صنعت را  از قبیل مرکز تکثیر لارو ، کارخانه تولید خوراک و حتی فرآوری و صادرات در اختیار گرفته و با تجمیع این فعالیت ها در یک گروه تولیدی سود پراکنده آن را  در تولید سرشکن و به بازده و سود آوری فعالیت  و توجیه پذیری طرح های پرورش میگو کمک نمایند

7- دراین نوع شرکت های تولیدی نه تنها خدشه ای به اشتغال و معیشت   کارکنان وارد نمی گردد بلکه با توجه به توانایی در تولید بالا و کسب درآمد  و به عنوان واحد کارآفرین در جذب نیرو و تداوم و استمرار و پایداری و امنیت شغلی کارکنان خود  موفق تر بوده و کارکنان این واحدها می توانند از حقوق و مزایای قانونی بر خوردار شوند

8- واحدهای بزرگ  این توانایی را دارند تا  از امکانات تحقیق و خدمات ترویجی و تحلیل های بازار و  اقتصاد   استفاده کنند و حتی  قادرند  راسا به انجام بعضی از تحقیقات مبادرت ورزند.

9- در حال حاضر واحدهای خرد موجود به دلیل عدم امکان فعالیت  راکد مانده و قادر به تادیه بدهی خود به سیستم بانکی نیستند در صورت تجمیع و یکپارچه سازی و واگذار ی به متقاضیان علاقمند و توانا  این امکان برای سیستم بانکی فراهم است تا پس از به روز رسانی بدهی آنان و بر اساس مصوبه هئیت محترم دولت سود و دیر کرد را بخشیده و اصل مانده وام را به متقاضیان جدید انتقال  داده و ضمن  اینکه مطالبات خودرا به  حیطه وصول در  آورد ه و با مشتریان معتبر وارد قرار داد میگردند  مالکین فعلی از دغدغه و  بحران های موجود در عدم  امکان بازپرداخت تسهیلات  وعدم توانایی در تولید خارج  خواهند شد ./