وضعیت جهانی صنعت شیلات

بیشتر از نصف پروتئین دریایی جهان از طریق آبزی پروری تامین می شود ،به نقل از پایگاه اطلاع رسانی سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد ( FAO) آبزی پروری سریعترین منبع پرورش پروتئین حیوانی جهان است و در زمان حاضر تقریباً نیمی از مصرف ماهی جهان را تامین می کند.

بر این اساس، گزارش  آبزی پروری جهان در سال 2010 نشان می دهد که تولید جهانی ماهی از طریق آبزی پروری بین سال های 2000 تا 2008 بیش از 60 درصد رشد کرده و از 4/32 میلیون تن به 5/52 میلیون تن رسیده است.

در این گزارش پیش بینی شده است در سال 2012 بیش از 50 درصد مصرف ماهی جهان از طریق آبزی پروری تامین شود.

با توجه به رکود صنعت ماهیگیری و افزایش جمعیت، آبزی پروری به عنوان صنعتی که بیشترین پتانسیل را برای تولید ماهی و پاسخ به تقاضای در حال رشد غذای دریایی به کیفیت و سالم دارد، شناخته می شود.

در این گزارش آمده است با توجه به رشد این صنعت از نظر حجم و ارزش، آبزی پروری به طور آشکاری در بسیاری از نقاط جهان به کاهش فقر و بهبود امنیت غذایی کمک کرده است.

کشورهای حوزه آسیا و اقیانوسیه که این صنعت را تحت نفوذ خود دارند، در سال 2008 ، تولید 1/89 درصد آبزیان جهان را بر عهده داشته اند که 3/62 درصد این میزان تنها توسط چین تولید شده است. گفتنی است 11 کشور از 15 کشور پیشتاز در زمینه صنعت آبزی پروری، در منطقه آسیا و اقیانوسیه قرار دارند.

اشتغال جهانی در بخش شیلات:

امور مختلف شیلاتی شغل بسیاری از مردم در سراسر جهان است.اشتغال زایی شیلات در سطح جهان در سه دهه کذشته به طور متوسط سالانه 6/3 رشد داشته وبه طور تخمینی در سال 2008 حدود  9/44 میلیون نفربه طور مستقیم و تمام وقت  در این بخش مشغول بوده اند که در حدود 12% آنها زن هستند.اکر این آمار ها را با ارقام کل اشتغال بخش معادل 7/16 میلیون نفری در سال 1980 مقایسه کنیم حدود 167 در صد رشد نشان می دهد.برآورد شده که برای هر شغل مستقیم شیلاتی سه شغل وابسته نیز ایجاد میشود به عنوان مثال حدود 180 میلیون نفر در مراحل وصنایع پس از صید مشغول هستند.هر کدام از افراد شاغل یک خانواده سه نفری را تامین میکند بنابر این در مقیاس جهانی شیلات 450 میلیون نفر معادل 8% کل جمعیت نان خور دارد.رشد اشتغال مردم در بخش شیلات  بیشتر از رشد جمعیت جهان و رشد شاغلین در سایر بخش های کشاورزی بوده است.در سال 1980 شیلاتی ها 8/1 %شاغلین بخش کشاورزی را تشکیل میدادند که این رقم در سال 2008 به 6/3 % افزایش یافته است.در سال 2008تعداد 3/1 بیلیون نفر در بخش های مختلف کشاورزی مشغول بوده اند.بیشترین افزایش اشتغال هم در پرورش آبزیان و هم در صید مربوط به کشور های در حال توسعه خصوصا جنوب شرقی آسیا میباشد.

میزان اشتغال مردم مناطق مختلف جهان در شیلات در سال 2008 به شرح زیر است:

آسیا  = 85.5 %

آفریقا = 9.3 %

آمریکا جنوبی = 2.9%

اروپا = 1.4 %

آمریکا شمالی = 0.7 %

ثلث شیلاتی ها( 13.3 میلیون نفر) در کشور چین کار میکنند و بعد از آن هند و اندونزی قرار گرفته اند. علی رغم اینکه صیادان و پرورش دهندگان زیادی در آسیا فعالیت میکنند ولی متوسط تولید سالانه آنها 2.4 تن است که در مقایسه با 24 تن اروپا و 18 تن آمریکا ی شمالی ناچیز می باشد البته این برتری به واسطه صنعتی بودن شیلات در این مناطق است در حالی که در آسیا وسایر کشور های در حال توسعه روش های سنتی محور فعالیت های شیلاتی است. در آبزی پروری این اختلاف عمیق تر میشود به طوری که متوسط تولید آبزیان پرورشی به نفر در نروژ 172 تن و در شیلی 72 تن و در چین 6 تن و در هندوستان فقط 2 تن گزارش شده است.

هر چند که هنوز اکثر شیلاتی ها در زمینه صید و صیادی مشغول اند ولی سال به سال به نسبت از تعداد صیادان کاسته و به تعداد آبزی پروران افزوده می شود.به طوری که از سال 1990 تا سال 2008 تعداد آبزی پروران 189% افزوده شده است. کاهش تعداد صیادان در اثر عوامل مختلفی مانند : کاهش ذخایر و میزان صید، پروژه های کاهش تلاش صیادی، پیشرفت فن آوری و صنعتی وغیره رقم خورده است.

برآورد شده که در سال 2008 تعداد افرادی شیلاتی کشور های توسعه یافته 1.3 میلیون نفر هستند که در مقایسه با سال 1990 به میزان 11% کاهش نشان میدهد.

 تعداد شناور های صیادی جهان

آمار نشان میدهد که در طول دهه گذشته تعداد شناور های صیادی جهان بدون افزایش در حدود 4.3 میلیون فروند بوده که فقط 59% آنها موتور داشته و 41% بقیه به اشکال مختلف  ابتدایی با بادبان ، پارو وغیره حرکت میکنند.

77% شناور های غیر موتوری در آسیا و 20% آنها در آفریقا و در سواحل یا آبهای داخلی این نواحی فعالیت دارند.به طور کلی تعداد شناور های بدون موتور در سال 2008 به میزان 4% نسبت به سال 1998 کاهش نشان میدهد.

 75% شناور های موتوری هم در آسیا فعالیت میکنند و سهم بقیه مناطق به شرح زیر است: آمریکا ی جنوبی 8%، آفریقا 7% و اروپا 4%.

 ذخایر قابل بر داشت جهانی

 در دهه 1970 تصور میشد که 40% ذخایر موجود قابل برداشت دست نخورده باقی می ماند وصید نمی شود.این مقدار در سال 2008 به 15% تنزل حاصل نموده است.و برعکس ذخائری که شامل صید بی رویه میشدند در سال 1974 10% بوده که به 32% در سال 2008 افزایش حاصل نموده اند.

ذخایری که به طور کامل برداشت میشوند از سال 1974 تاکنون بدون تغیر  حدود 50% تخمین زده شده اند بنابر این میزان صید کنونی جهان را میتوان نزدیک به میزان صید پایدار قلمداد نمود که حداکثر بهره وری پایدار ذخایر بوده و صید افزون بر آن مجاز نمی باشد.بعلاوه در سال 2008 حدود 28% ذخایر دچار صید بیرویه ،3% در معرض نابودی وتنها 1% از کل ذخایر جهان تحت باز سازی قرار داشته اند.

10ذخایر  گونه مهم آبزی اقتصادی که از نظر کمی 30% صید کل جهان را شامل می شوند به طور کامل یعنی تا حداکثر توان ذخیره برداشت می شوند.به عنوان مثال حدود  23جمعیت های تن ماهیان در کل جهان وجود دارد که از ذخائر 60% آنها به طور کامل برداشت می شود در حالی که 35% آنها دچار صید بی رویه و نابودی هستند.و چون مجهز ترین ناوگانهای صیادی به صید این گونه مشغولند بنابر این ذخایر آنها در آینده در معرض خطر بیشتری قرار داشته و صید این گونه نیازمند مدیریت متمرکز و جامعتری میباشد.

آمارصید در آبهای داخلی جهان

صید در آبهای داخلی نقش حیاتی در زندگی و تغذیه بسیاری از مردم کشور های جهان اعم از ثروتمند و فقیر دارد. با این وجود عوامل بسیاری ذخایر آبزیان آبهای داخلی را تهدید میکنند که اهم آنها عبارتند از : 1- صید غیر مسئولانه، 2- نابودی طبیعت و محیط زندگی آبزیان، 3- کمبود آب، 4- زه کشی و خشک شدن تالاب ها و آبگیر ها وغیره ، 5- احداث سد ها ، 6- آلودگی و غنای آب های طبیعی ، 7- مجموع چند یا همه عوامل فوق الذکر که تاثیر سوء یکدیگر را تشدید میکنند.

بعلاوه آمار و اطلاعات راجع به میزان ذخایر ومسائل صید در آبهای داخلی کافی و کامل نیست لذا وضعیت واقعی بسیاری از ذخایر قابل دسترس نمی باشد. بسیاری از کارشناسان عقیده دارند که ذخایر اکثر گونه های بومی آبهای داخلی به دلیل فشار صید بی رویه و آلودگی های مختلف انسانی در معرض نابودی است.متاسفانه در گذشته به موضوع ذخایر آبهای داخلی توجه کافی نمی شده و آمار قابل قبولی جهت مقایسه وضعیت گذشته و حال در دسترس نیست. ولی در حال حاضر این مهم جایگاه خود را در مسائل مدیریتی صید باز نموده است.

وضعیت مصرف آبزیان

در سال 2008 میلادی 81% ماهی و سایر آبزیان تولید شده معادل 115 میلیون تن به مصرف غذای انسان رسیده است. در حالی که  27 میلیون تن باقی مانده در صنایع پودر و یا روغن ماهی ، داروسازی، غذای مستقیم دام و غیره به مصرف رسیده است.

39.7 %( 56.5 میلیون تن) تولید به صورت تازه یا زنده و 41.2 % ( 58.6 میلیون تن) آن به صورت منجمد  به بازار عرضه شده .از سال 1998 به بعد سمت و سوی مصرف آبزیان به ماهی تازه یا زنده تمایل داشته واز نسبت عرضه ماهی منجمد کاسته شده به طوری که طی این مدت عرضه کیفی ماهی تازه وزنده از 45.4 به 56.5 میلیون تن رسیده است. در این مدت ماهیان ریز سطح زی مانند آنچوی بیشترین مصرف را جهت ساخت پودر و روغن ماهی داشته اند.

تجارت تولید جهانی آبزیان

تولید ماهی نقش مهمی در اقتصاد و ارز آوری کشور های تولید کننده دارد. در سال 2008 تجارت آبزیان 10% تجارت کشاورزی و 1% تجارت کل جهانی را تشکیل داده است. میزان درصد آبزیان  به کل مواد غذایی تجارت شده از 25% در سال 1976 به  39% در سال 2008 افزایش داشته است.در سال 2008 مقدار ارزی تجارت آبزیان به حداکثر رکورد 102 بیلیون دلار رسیده که 9% بیشتر از سال 2007 و دو برابر سال 1998 بوده است.

در سال های اخیر قیمت مواد غذایی از جمله ماهی و میگو به دلایل مختلف از جمله : جنگ ها،افزایش قیمت نفت ،خشکسالی،رکود اقتصادی، نوسانات بازار ارز و سرمایه ، افزایش چشمگیر داشته است. بر اساس شاخص قیمت های سازمان خوار و بار جهانی قیمت ماهی و سایر آبزیان از فوریه 2007 تا 2008 حدود 37% گران تر شده است.

در سال های اخیر سهم آبزیان پرورشی در تجارت جهانی رو به افزایش است که در این میان میگو، خرچنک، آزاد ماهیان، صدف ها ، تیلاپیا، کربه ماهی ، باس دریایی ، سیم در یایی از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و در کل آبزی پروری در مقیاس خرد بیشترین در صد تولید را به خود اختصاص داده است.

چین بزرگترین صادر کننده ماهی جهان است که بعد از آن به ترتیب نروژ، تایلند و ویتنام و بزرگترین وارد کننده گان عبارتند از آمریکا، ژاپن و اتحادیه اروپا.

ضایعات و دورریزصید جهانی

آخرین مقدار دورریز و ضایعات صید جهانی حدود 7میلیون تن در سال بر آورد شده که چون معمولا به دریا ریخته میشود به نوعی آلودگی محیط و چون مقدار قابل توجه آن بچه ماهی ریز هستند نشانه ضربه به ذخایر محسوب میشود.به همین دلائل حساسیت های زیادی در مورد کاهش ضایعات وجود داشته و خصوصا در کشور های اروپایی و از سوی سازمان خوار و بار جهانی پروژه های مختلفی در این مورد ارائه شده است.

 برگرفته شده از ترجمه : علی قوام پور

آشنایی با تکثیر و پرور ش میگو

اشاره:

مراجعه مکرر دانش آموزان  مقاطع تحصیلی و حتی دانشجویان مقاطع کاردانی و کارشناسی رشته های غیر مرتبط شیلاتی و درخواست مطلب در زمینه پرورش میگو برای ارایه در جلسات بحث  و تحقیق بابی شد تا مقاله کلی و تقریبا" جامع اما به زبان ساده برای این دسته از عزیزان تهیه گردد  مقاله حاضر برای این منظور تهیه گردیده و امید است مورد استفاده قرار گیرد.  

مقدمه:

از  فعالیت های عمده و اساسی که طی چند سال اخیر در سطح شیلات مطرح بوده است فعالیت های بخش پرورش آبزیان و به ویژه پرورش میگو  است میگو آبزی ارزشمندی است که از نظر مواد مغذی از ارزش صادراتی بالایی برخوردار است  طی چند سال اخیر کوشش های ارزشمندی به انجام رسیده است تا زمینه تحقق یکی از مهمترین برنامه های توسعه زیر بخش شیلات یعنی تکثیر وپرورش میگوهای دریایی فراهم گردد ثمره این تلاش ها امروز با وجود صدها هکتار مزارع پرورش میگو درگوشه و کنار نوار ساحلی جنوب کشورخودنمایی می کند. پرورش میگو از جمله فعالیت های آبزی پروری است که با توجه به سود آوری و کسب درآمد ارزی و وجود مناطق مستعد در کشور در حال گسترش می باشد و تا کنون سرمایه گذاری های وسیعی در این زمینه انجام پذیرفته است.

 تولید، اشتغال ، ازرآوری، تامین گوشت، ایجاد کمربند امنیتی در نوار ساحلی ،توسعه و عمران و...  از جمله مزایای پرورش میگو در کشور است ..

صنعت تکثیر و پرورش میگو:

سابقه در دنیا

سابقه پرورش میگو در جهان به روش سنتی دارای قدمت زیادی است و سابقه آن به صد سال قبل بر می گردد و برای اولین بار در کشور های آسیای جنوب شرقی و کشورهایی مانند تایلند ، ویتنام ، فیلیپین ، هند ، چین ‌، ژاپن و… توسط مردم و ساحل نشینان این کار را به صورت سنتی  انجام می شد ولی از سال 1963 بعداز اینکه توانستند میگو را به صورت مصنوعی تکثیر کنند این حرفه به صورت صنعتی رونق پیدا کرد و در همه کشورهای ساحلی توسعه یافت .

به طوری که هم اکنون در همه کشورهای آسیایی و کشور های آمریکای جنوبی از قبیل اکوادر ، برزیل، پرو ، مکزیک ، پاناما ، هندراس و … به صورت وسیعی گسترش یافته است. در کشور ایران هم از سال 1364 مطالعات و تحقیقات در زمینه پرورش میگو انجام شد و برای اولین بار در کشور مرکز تکثیر و پرورش میگو در روستای کلاهی از توابع شهرستان میناب  در سال 1371کار خود را شروع کرد و کارشناسان  زیادی راتربیت کرده است.

کشورهای تولید کننده میگو پرورشی در  جهان

 ( نیم کره شرقی وغربی )

منطقه نیمکره شرقی	منطقه نیمکره غربی
چین	برزیل
هند	کلمبیا
اندونزی	کاستاریکا
ژاپن	کوبا
کره	اکوادر
ماداگاسکار	هندوراس
مالزی	مکزیک
برمه	پاناما
فیلیپین	پرو
عربستان سعودی	ونزوئلا
سنگاپور	نیکاراگویه
ایران	امریکا
سری لانکا
تایلند
تایوان
ویتنام
موزامبیک
افریقای جنوبی
مصر

میگو چیست :

میگو از جانوران آبزی است که جزو شاخه بندپایان و رده سخت پوستان  است . میگوها انواع گوناگونی دارند که در آب شور و شیرین و هم در مناطق گرم و سرد یافت می شوند. و بیش از 300 گونه از آنها در سرتاسرجهان وجود دارند. میگوی های موجود در آبهای خلیج فارس و دریای عمان از نوع گرمسیری  است

ساختمان بدن میگو :

بدن از دو قسمت اصلی تشکیل شده است که شامل موارد ذیل است

1-                            سرسینه که از ترکیب سر وآبشش ها بوجود آمده است و دارای قسمت های زیر است

-کاراپاس که آبشش ها را می پوشاند

- رستروم یا خار در جلو سر قرار دارد که وسیله دفاعی محسوب می شود

-                      یک جفت چشم مرکب پایه دار

-                      یک جفت آنتن و شاخک که وظیفه حسی به عهده دارد

-                      پنج جفت پای حرکتی

-                      پنج جفت پای شنا گر

-                      شکم بند بند

تولید مثل میگو :

جنس نر و ماده میگو از هم جدا هستند میگوها در حدود یک سالگی بالغ می شوند  میگو های ماده داری 5 مرحله رسیدگی تخمدان هستند  در شکل صفحه بعد  مراحل رسیدگی تخمدان نشان داده شده است وقتی که تخمدان کاملا رسیده باشد مرحله چهار نامیده می شود در این مرحله تخم ها رسیده و از بدن خارج می شود .

تکثیر میگو:

امروزه به صورت مصنوعی میگو را تکثیر می کنند و در استخرهای خاکی میگو پرورش داده می شود

برای تکثیر میگو به میگوی مولد یا میگوی مادر که بتواند تخم تولید کند نیاز است برای این کار صیادان و کارشناسان به دریا می روند و با استفاده از تور صید میگو و به وسیله لنج میگوی مادر یا مولد صید می کنند .

کارشناسان تشخیص می دهند که کدام میگو دارای تخم است و آن را انتخاب کرده و به محلی که به آن مرکز تکثیر میگو می گویند انتقال میدهند  مرکز تکثیر مکانی است که تعداد زیادی کارشناس و کارگر در آنجا مشغول به کار هستند و شامل ساختمانی سالن مانند است که در آن حوضچه های بتونی زیادی با حجم حدود 10 متر مکعب ساخته شده است

ابتدا میگوی مادر راکه از دریا صید کرده اند برای مدتی به حال خود رها می کنند تا به محیط جدید عادت کند و سپس شوری آب و دمای آنرا تنظیم تا میگو دچار استرس نشود بعد از این عمل میگو ها را با محلول رقیق شده فرمالین شتشو می دهند تا از هرگونه آلودگی پاک شود

بعد از انجام این عملیات میگو برای انتقال به مخزن های تخم ریزی آماده است آنها را به این مخازن که حدود  300لیتر گنجایش دارد منتقل میکنند. با توجه به اینکه میگو در کف دریا زندگی می کند و دوست دارد در محیط آرام و تاریک باشد برای به وجود آوردن شرایط لازم مخازن را با پلاستیک های ضخیم و تیره می پوشانند و از ایجاد سر و صدا خودداری نموده  و میگو را در حالیکه آب آن هوا دهی می شود به حال خود رها می سازند

معمولا میگوها ی ماده تحت این شرایط از حدود ساعت 10 شب  به طورطبیعی تخم ریزی می کنند وهر میگو بین 100 تا 200 هزار تخم می ریزد .

صبح روز بعد کارشناسان میگو های تخم ریزی کرده را از مخزن تخم ریزی خارج کرده و و در زیر میکروسکوپ اقدام به شمارش تخم ها و بررسی کیفی آنها می کنند  و تخم های سالم را جدا سازی نموده و به مخازن پرورش منتقل می کنند تخم ها با چشم غیر مسلح به خوبی قابل رویت نیست  وکلا" میگوها در این مرحله میکروسکوپی هستند.

حدود 10 تا 12 ساعت بعد نوزادان میگو که هیچ شباهتی به میگوی بزرگ ندارند از تخم خارج میشوند که در این مرحله به آنها ناپلی می گویند نوزدان باید مرتبا" عمل دگردیسی را انجام دهند تا پس ازگذشت چندین روز که حدود16روز طول می کشد شکل ظاهری والدین خود را پیدا کنند.

در جدول زیر اسامی هریک از مراحل زندگی لاروی و زمان  تبدیل  آن نشان داده شده است.

نام مرحله	تعدادزیر مرحله	اندازه	زمان تبدیل
تخم	3مرحله تقسیم سلولی	2/0 میلیمتر	12تا 15 ساعت
ناپلی	6 مرحله	22/0 میلیمتر	48تا58 ساعت
زوا	3 مرحله	1/2میلی متر	5تا6روز
مایسیس	3مرحله	3/4میلی متر	4تا5روز
پست لارو	روزانه یک مرحله	8/4میلی متر	یک روز

تغذیه لارو میگو :

بچه میگو بعد از خروج از تخم نیازی به غذا ندارد و از ذخیره زرده که در تخم موجود بوده است تغذیه می کنند

ولی از مرحله ناپلی 5 باید غذادهی شروع شود در این مرحله لاروها از نوعی گیاهان  ریز میکروسکوپی که فیتوپلانکتون نامیده می شوند تغذیه می کنند کارشناسان این گیاهان میکروسکوپی را در سطح آزمایشگاه تکثیر و پرورش می دهند و همرا با آب که معمولا رنگ آنها قهوه ای یا سبز است میگو ها راغذادهی می کنند جایی که این گیاهان را پرورش می دهند فایکولب می گویند و باید

محیطی کاملا پاکیزه باشد تا از ورود هر گونه آلودگی قارچی و میکروبی جلوگیری شود.

وقتی که کمی بزرگتر شدند و به مرحله لاروی بالاتر رسیدند از سایر غذاهای مصنوعی ساخته شده که سرشار از مواد مغدی و ویتامین ها است استفاده می کنند در این مرحله همچنین از موجودی به نام آرتمیا تغذیه میشوند

آرتمیا نیز خود یک موجود آبزی از رده سخت پوستان است که در آبهای خیلی شور زندگی می کند

و در دریاچه ارومیه وجود دارد که در حقیقت می توان گفت

که تنها موجود آبزی زنده در این دریاچه است این موجود تخم هایی دارد که برای چندین سال می تواند در خارج از آب درون پوسته تخم زنده بماند  و به آنها سیست گفته می شودوبه صورت خشک می توان برای مدت ها آنها را نگهداری کرد به محض اینکه در آب شور قرار گرفت وآب را جذب کرد  بعد از حدود 24 ساعت نوزاد از تخم خارج میشود که از این نوزاد برای تغذیه لارو میگو استفاده می شود .نوزاد آرتمیا را در مخازن جداگانه پرورش می دهند و آنها را جدا سازی کرده و بطور خیلی زیاد به عنوان غذای زنده به لارو میگو می دهند

در طی این مراحل کارشناسان باید مرتبا وضعیت بچه میگوها را کنترل کنند و به آنها غذا بدهند تا رشد

کرده و دچار بیماری نشوند

آب مورد استفاده آب شور دریا است که به وسیله پمپ از دریا آبگیری میشود برای رفع هرگونه آلودگی ابتدا آب را ازصافی های مخصوص میگذرانند تا مواد زاید و معلق آن گرفته شود و سپس کلرزنی میکنند تا آلودگی ها برطرف شود و پس ازآنکه کلر آن خنثی شد و از بین رفت آن را برای میگو استفاده میکنند دقت در این مورد خیلی لازم و ضروری است زیرا در صورت بروز بیماری بچه میگو هاتلف می شوند  و خسارت مالی زیادی به صاحب مرکز تکثیر وارد می آید.

از زمانیکه میگو تخم ریزی کرد و تا زمانیکه بچه میگوها به سنی رسیدند که آماده برای پرورش در استخرها باشند حدود 25 تا 30 روز طول می کشد در این مرحله کسانی که استخر پرورش میگو دارند به مرکز تکثیر مراجعه می کنند و بچه میگوی مورد نیاز خودرا خریداری میکنند  تا اینجا هنوز بچه میگوها خیلی ریز هستند.

بچه میگوها را درون کیسه های دربسته همرا با آب و اکسیژن قرار میدهند و همراه با یخ  درون جعبه های یخدان قرار میدهند وبه وسیله وانت یا کامیون به محل مزرعه منتقل میکنند.

پرورش میگو:

میگو در استخرهای خاکی پرورش داده می شود ابتدا آب در یا را به وسیله احداث کانال به ساحل می آورند و در کنار آن استخرهایی به گنجایش حداقل یک هکتارمی سازند و به وسیله پمپ آن را آبگیری می کنند این استخرها دارای یک دهانه برای ورود آب و یک دهانه یا دریچه هم برای خروج آب دارند ودارای دیواره خاکی است که می تواند با ارتفاع حدود 2 متر آب را در خود نگهداری نماید بنابراین یک استخر پرورش میگو حدود 20000مترمکعب آب دارد.

پرورش دهنده میگو قبل از اینکه در استخر خود میگو بریزد باید آنرا ابتدا آهک زنی کند تا موجودات آلوده کننده از سطح استخراز بین بروند و استخر ضدعفونی شود و بعد از آنجام این عمل استخر را آب گیری کرده و برای اینکه آب استخر را تقویت و غنی سازی نماید از کود شیمیایی و کود مرغی استفاده می کند تا مواد مغذی و موجودات ریزی که فیتوپلانکتون و زئوپلانکتون نام دارند و میگو آن را می خورد در انجا تولید شود معمولا در هر استخر حدود 100کیلو کود استفاده می شود و اگر در طول دوره پرورش مشاهده کند که استخر نیاز به کود دارد باز هم می تواند از کود استفاده کند پس از

اینکه حدود 10 روزاززمان کود دهی گذشت و آب استخر به رنگ قهوه ای در آمد استخر برای ورود و ذخیره سازی بچه میگو آماده است .

پرورش دهنده یا مزرعه دار به مرکز تکثیر لارو مراجعه می کند و بچه میگوی مورد نیاز خودرا که از قبل سفارش داده است خریداری می کند و به مزرعه منتقل می کند  قبل از اینکه میگوها وارد استخرشوند باید میگوها با شوری و دمای استخر که میحط جدیدی برای آن محسوب می شود  عادت کند برای این کار حدود یک ساعت و با آرامی میگوها را درهمان کیسه های پلاستیکی که از مرکز تکثیرآورده شده است  درون آب استخر قرار داده و کم کم ازآب استخر به آن اضافه می کنند تا میگو به محیط جدید عادت کند در غیر این صورت میگوها دچار تلفات می شوند پس از عمل عادت پذیری میگوها را به آرامی درون آب استخر رها می کنند وکارذخیره سازی خاتمه می یابد.

در هر استخربدون استفاده از دستگاهای هواده بین 180 تا 200هزار بچه میگو رها می کنند  و در صورت استفاده از هواده میزان ذخیره سازی تا دو برابر این مقدار نیز امکان پذیر است میگوها در زمانی که در استخر رها سازی می شوند کمتر از یک گرم وزن دارند و پس دوره پرورش که حدود 4 تا 5 ماه طول می کشد وزن آنها به 15 تا 20 گرم  می رسد  و ا ز هر استخر حداقل  حدود 2000کیلوگرم میگو برداشت می شود . کارشناسان در طول مدت پرورش مراقبت لازم بعمل می آورند تا میگوها به خوبی رشد کنند باید هروز به آنها غذا بدهند و اکسیژن و شوری  و دما و پ هاش را اندازه گیری نمایند . برای اکسیژن رسانی به استخرها دستگاهی  به نام هواده در استخر نصب می شود این دستگاه که دارای پره یا پروانه است که به چرخش در آمده و سطح آب بهم میزند و باعث می شود که اکسیژن موجود در هوا با آب استخر ترکیب شده و وارد آب استخر گردد  هوادهی معمولا در آواخر شب و اوایل صبح که مقدار اکسیژن موجود در آب استخر کاهش می یابد   انجام می شود در هر استخر تعداد 4 تا 6 دستگاه هواده نصب می شود .

میگو هاعلاوه براینکه از غذاهای طبیعی موجود در استخر تغذیه می کنند به غذای مصنوعی یا دستی که در کارخانه های تولیدغذای میگو ساخته میشود نیز نیاز دارند این غذاها که به انها پلت گفته می شود به صورت دانه هایی به شکل استوانه ریزو خشک شده هستند که در استخر پاشیده می شود تا میگو از آن تغذیه کند . این غذاها از ترکیباتی همچون پودر ماهی پودرسرمیگو ذرت سویا نشاسته پودرگوشت روغن و موادمعدنی و ویتامین ها درست می شوند با افزایش سن میگو میزان و اندازه و ترکیب غذا فرق می کند .  درغذای میگو باید مواد پروتئنی چربی مواد قندی ویتامین ها و مواد معدنی وجود داشته باشد.

غذای میگو را تجزیه می کنند تا بتوانند مواد تشکیل دهنده آن را تعین کنند در غذای میگو ترکیبات زیر وجود دارد

نوع ترکیب	در صد موجود در غذا
پروتئین	40درصد
رطوبت	10درصد
چربی	9درصد
اسیدهای چرب	4/1درصد
فسفو لیپید	2درصد
فیبر	3درصد
خاکستر	12درصد

مشخصات استخر پرورش میگو:

در ایران برای احداث استخر پرورش میگو از 20 هکتار زمین استفاده می کنند که در این زمین حدود 15 استخر یک هکتاری ساخته می شود هر مزرعه پرورش میگو به وسیله یک کانال طولانی آب دریا به آن منتقل می شود و در کنار کانال پمپ های بزرگ به تعداد 3 دستگاه نصب می کنند که پمپ ها   آب را از کانال اصلی به کانال بتونی که بین استخرها ساخته شده است منتقل می کنند آب به وسیله دریچه های ورودی به استخر وارد میشود

در دیواره مقابل ورودی هم دریچه خروجی قرار دارد که هر زمان بخواهند آب را تعویض کنند یا اینکه میگو ها صید کنند دریچه خروجی را باز کرده و آب درون استخر

تخلیه می شود 

در یک مزرعه 20 هکتاری افراد زیر مشغول به کار هستند

مدیرمزرعه	1نفر
کارشناس	1نفر
موتوریست	1نفر
سرکارگر	1نفر
کارگر	6تا8نفر
راننده و تدارکات	1نفر
نگهبان	2نفر

در موقع صید میگو از استخر هم حدود 10تا 15 نفر کارگر موقت برای صید میگو در آنجا مشغول به کار می شوند

صید میگو از استخر:

پس از آنکه حدود 4 تا 5 ماه از زمان پرورش میگو در استخر گذشت با باز کردن دریچه خروجی و قراردادن تور برداشت در مقابل دریچه خروجی میگوها راکم کم صید میکنند و بلافاصله آن را در آب یخ خیلی سرد قرار میدهند و  برای اینکه میگوها تازه بمانند و رنگ آنها تیره و سیاه نشود میگو ها  با ماده متا بی سولفیت سدیم  شستشو می دهند و سپس    در جعبه های مخصوص همراه با یخ قرار داده و به وسلیه کامیون سردخانه دار به کارخانه های عمل آوری و بسته بندی منقل می کنند

در آنجا دوباره میگو ها  را شتسشو داده  و در دستگاههای مخصوص سایزبندی میگوها را در انداره های مختلف جدا سازی کرده و در جعبه های مقوایی مخصوص قرار داده و برای انجماد به سردخانه منتقل می کنند بعد ازین عمل میگو برای فروش آماده است که آن را در بازار داخل کشور به فروش می رسانند یا آنکه به کشورهای خارجی صادر می کنند

منابع و ماخذ

1-شجاع الدین .علی . (1370) راهنمای دوره کارآموزی کارگاههای کوچک تکثیر و

پرورش میگو.ترجمه ,شیلات ایران

2-شکوری,مهدی .(1376) فن آوری تکثیر و پرورش متراکم میگو ,ترجمه,شیلات ایران

3-دندانی , عادل, (1375) مدیریت تغذیه در استخرهای پرورش میگو,شیلات ایران

4-هراجی,مرتضی و نظری,علیرضا,روش های طبخ میگو,روابط عمومی شیلات ایران

5-پایگاههای اینترنیتی

وضعیت تولید میگو در هرمزگان

وضعیت تولید  میگو در هرمزگان

تولید میگو در ایران از چند سال پیش کاهش یافته است . تولید میگو  تحت تأثیر چندین عامل  قرار گرفته است. بروز بیماری ویروسی در خوزستان (سال 1382-1381) و بوشهر (درسال1384) در استان سیستان و بلوچستان طوفان گونو در سال 1386 و بروز بیماری لکه سفید مزارع پروشی را به تعطیلی کشاند. در استان هرمزگان اگر چه مشکل بیماری وجود ندارد اما تولید از چند سال پیش تاکنون ثابت مانده و به سرعت افزایش پیدا نکرده است.

چندین عامل وجود دارد که تولید میگو را به صورت مستقیم یا غیر مستقیم تحت تأثیر قرار می‌دهند که عبارتند از:

-      تقاضای میگو در سطح جهانی، عرضه بازار، قیمت پائین و اقتصادی نبودن پرورش میگو

-      مدیریت بیماری و سلامت میگو

-      محدودیت رشد در گونه سفید هندی در مقایسه با گونه تازه معرفی شده وانامی

-      زیر ساختهای ضعیف و تولید کم

-        تکنولوژی آداپتاسیون ضعیف

-      هزینه تولید بالا، اثر بخشی پائین، ورودی زیاد و خروجی کم

-      وابستگی به واردات جهت مزارع پرورش میگو و مراکز تکثیر از قبیل غذای میگو، هواده و تجهیزات دیگر

بنابراین در این مقطع زمانی خیلی ضروری است که نگاهی داشته ‌باشیم به سیستم پرورشی، گونه‌های مورد پرورش حاضر و سلامت میگو، تجزیه و تحلیل جزئیات و گرفتن تصمیمات مهم تا کل حلقه‌های تولید میگو را بهبود ببخشد. وضعیت اقتصادی را برای پرورش‌دهندگان بهتر کنیم و اگر لازم باشد افراد دیگری را درگیر این صنعت نکنیم.در حال حاضر برای رقابت در بازارهای جهانی، مزارع پرورشی و کارگاههای تکثیر میگو از حلقه‌های خیلی مهم هستند. هزینه تولید هر پست لارو و هر کیلوگرم میگو در مزرعه می‌بایست کمتر شود و به لحاظ قیمت و کیفیت با استانداردهای جهانی قابل رقابت باشد. از چند سال پیش به دلیل استراتژی بازاریابی ضعیف و قیمت پائین میگو، پرورش‌دهندگان شدیداً مشتاق کاهش هزینه تولید به هر نحو ممکن در مزارع پرورشی هستند. در استان هرمزگان حدود 90%‌ پرورش‌دهندگان   از غذای دست‌ساز استفاده می‌کنند 

این پرورش‌دهندگان تنها تمرکز آنها بر پرورش میگو نیست بلکه فعالیتهای دیگری از قبیل خرید اجزاء و مواد اولیه برای ساخت غذای میگو، فرمولاسیون و ساخت غذا در مزرعه را نیز دنبال می‌کنند. بعد از برداشت بعضی پرورش‌دهندگان میگوی خود را پس از برداشت مستقیماً به بازارهای دبی می‌فروشند. خیلی از آنها نیز میگو را به کارخانه‌های عمل‌آوری داده و دنبال خریدار می‌گردند. در حالیکه بهترین نتیجه، زمانی عاید     می‌شود که هر یک از فعالیتهای بالا به مشاغل و حرفه خاص خود سپرده شود نه همه کارها را یک نفر انجام دهد. در حال حاضرامکان کاهش  هزینه تولید میگو در حد  کمترین مقدار خود است. هزینه‌های تولید، نمی‌تواند بیشتر از این کاهش یابد. برای بهبود وضعیت اقتصادی پرورش‌دهندگان بایستی تولید میگو در هکتار افزایش یابد یا تولید کلی افزایش داده شود و یا سایز میگو بیشتر گردد. گونه سفید هندی محدودیت در رشد و تراکم دارد. تنها راه برای رسیدن به تولید بالاتر و سایز بزرگتر میگو بایستی در جستجوی گونه‌های دیگر جایگزین سفید هندی بود. گونه وانامی می‌تواند جایگزین خوبی برای میگوی سفید هندی باشد.

برای افزایش سایز میگو و تولید، نکات زیر بایستی به آنها توجه شود:

1-  زیر‌ساخت و تجهیزات  قابل دسترسی در مزرعه از قبیل ظرفیت پمپ کردن آب، هواده‌ها، عمق آب، سیستم فیلتراسیون و غیره مناسب باشد

2-  یک گونه مناسب انتخاب شود، گونه سفید هندی محدودیت در رشد و تراکم دارد که از سال 1388 اقدام به پرورش گونه وانامی  شده است

3-   مهارت تکنیکی و مدیریتی کارگران و افراد شاغل در مزرعه بایستی بهبود داده شود

4-   کیفیت پست‌لارو میگو و قابلیت دسترسی به آن بایستی اطمینان بخش شود

5-   یک غذای با کیفیت خوب و متناسب با گونه مورد پرورش بایستی استفاده شود

برداشت میگو و مدیریت آن

برداشت میگو و مدیریت آن

برنامه ریزی برداشت میگو

برداشت میگو در زمان درست وسایز مناسب در اقتصادی کردن تولید میگو بسیار مهم واساسی می باشد. تهیه جدول سایزهای  مناسب میگو برای فروش می تواند در برنامه ریزی برای برداشت کمک زیادی نماید. بنابراین دقت در رسیدن به سایزهای اقتصادی در گونه های مختلف میگو از افزایش F.C.R وبه دنبال آن افزایش هزینه تولید کمک زیادی می کند.در ایران اغلب شرایط آب وهوایی نقش مهمی در برداشت دارد.در آذر ماه دمای آب به پایین تر از دمای اپتیمم رشد می رسد که برای پرورش میگو مناسب نیست .در طول این دوره میگو خوب رشد نکرده و احتمال افزایش پوست اندازی در صورتی که دما به 11 درجه سانتی گراد ویا کمتر برسد، وجود دارد.  بنابراین بهتر است قبل از رسیدن به این دوره سرما برداشت تمام شود. ترتیب برداشت استخرها بر اساس مقدار بیومس ،سایز میگو وکیفیت آب استخر مشخص می شود.

به نظر می رسد باتوجه به وضعیت موجود در بازار فروش، بهترین سایز برای برداشت سایزهای 60-51 و70-61 می باشد که در این سایزها میزان F.C.R نیز کمتر می شود.

عواملی که قبل از برداشت بایستی به آن دقت شود عبارتند از:

·                                                     کنترل سایز میگوها با شمارش تعداد میگو در یک کیلوگرم میگو.

·                                                     کنترل ومشخص کردن دوره مصرف دارو هایی مثل آنتی بیوتیک وسایر مواد شیمیایی مورد استفاده در استخرها.

·                                                     ارسال نمونه برای تشخیص پس مانده آنتی بیوتیکها ومواد شیمیایی مورد استفاده.

·                                                     اطلاع از قیمت فروش میگو.

·                                                     برنامه ریزی دقیق برای برداشت.

نکته: دوره بعد از مصرف دارو یعنی مدت زمانی که لازم است تا اثرات داروهایی مثل آنتی بیوتیک از بدن جاندار خارج شود.

·                                                     کنترل پوست اندازی میگو. پوست اندازی میگو معمولا برای رشد یا تحت تاثیر استرس شدید اتفاق می افتد. اگر میگو در زمان پوست اندازی صید شود مقدار میگوی با پوسته نرم زیاد شده وبر کیفیت عمل آوری میگو تاثیر منفی خواهد گذاشت.

·                                                     کنترل وزن میگو یک هفته قبل از بیومتری برای مشخص شدن سایز میگو. به نظر می رسد برای میگوی اندیکوس وزن بین 15تا17 گرم وبرای وانامی بین 18تا21 گرم برای برداشت مناسب باشد.

·                                                     قبل از برداشت وبعد از غذادهی یک نمونه گیری انجام شود تا درصد نرمی پوسته مشخص گردد.اگر مقدار نرمی پوسته بالای %5 باشد بایستی برداشت 3تا4 روز عقب بیافتد.

برای آماده سازی استخر برای برداشت از آهک کشاورزی به میزان بین 70 تا100 کیلوگرم در هکتاراز سه روز قبل از برداشت در دومرحله استفاده می شود تا به سفت شدن پوسته میگو کمک کند. همچنین بین 24 تا48 ساعت قبل برداشت غذادهی قطع و تعویض آب وآبگیری نیز انجام نشود.

زمان برداشت

بهترین موقع برای شروع  برداشت  ساعت 4 بعد ازظهر است وسعی شود تا 2 بامداد تمام شود.سعی شود برداشت تا قبل از ساعت 5 صبح تمام شود چون احتمال بروز کمبود اکسیژن وجود دارد. در موقع برداشت به ساعت ورود کامیون حامل یخ برای میگو توجه شود ،چون قبل از شروع برداشت بایستی ارتفاع آب استخر کاهش یابد و هر گونه تاخیر در رسیدن کامیون ممکن است باعث کمبود اکسیژن و پوست اندازی شود.

پروسه برداشت

·                                                     تمام اسباب وادوات مورد نیاز صید آماده باشد.

·                                                     آب با %2 کلر جهت شستشو مهیا شود.

·                                                     آب با دمای 5 درجه جهت کشتن میگو آماده شود. دمای این آب با استفاده از یخ در طول برداشت ثابت نگه داشته می شود.

·                                                     یک براین تانک نیز برای متا بی سولفیت سدیم در نظر گرفته می شود. که میزان  استفاده از این ماده توسط عمل آور مشخص می شود.

·                                                     توری کیسه ای مخصوص برداشت نصب وتخته های خروجی برداشته و برداشت شروع می شود.

·                                                     میگو های صید شده بعد از عمل آوری اولیه در مزرعه با پوشش یخ ودر سبد های 20 تا25 کیلویی بارگیری وبه کارخانه عمل آوری منتقل می شود.   

نحوه برداشت وعمل آوری اولیه در مزرعه

·                                                     وضعیت پوسته میگو بررسی شود.

·                                                     وسایل مورد نیاز صید مثل یخ ،کامیون،روشنایی،سبد ،توری برداشت وغیره کنترل شود.

·                                                     تمام وسایل  قبل از شروع برداشت در جاهای خود مستقر شود تا از بروز استرس  به کارکنان در حین برداشت جلوگیری شود .

·                                                     توری برداشت در خروجی نصب واز سالم بودن آن اطمینان حاصل شود.

·                                                     در حین شروع برداشت  هر 2 تا 3 دقیقه یکبار توری برداشت تخلیه ومیگو جهت عمل آوری به محل عمل آوری منتقل شود.

·                                                     بعد از کشتن میگو ، به براین تانک حاوی متابی سولفیت سدیم (7 الی 8 درصد) منتقل و به مدت 5 تا 7 دقیقه در این محلول نگهداری شود.

·                                                     میگو وزن شده و در سبدهای 20 الی 25 کیلویی ریخته می شود. در هنگام ریختن میگو در این سبد ها باید در زیر و روی میگوها از پوشش یخ  استفاده شده تا میگو سرد نگه داشته شود.

·                                                     بعد از تکمیل ،کامیون به سمت کارخانه عمل آوری حرکت کند.

چالش های پرورش میگو

چالش های پرورش میگو

چالش های زیادی در پرورش میگو وجود دارد. صنعت پرورش میگو  شامل یک مجموعه به هم پیوسته می باشد. این صنعت دارای زنجیره هایی مثل کارگاه تکثیر ،مزرعه عمل آوری و بازرگانی وغیره است. عوامل مورد نیاز پرورش میگو عبارتند از:

1-      داشتن اطلاعات صحیح و هماهنگی لازم بین عوامل مرتبط با این صنعت.

2-     داشتن سازمادهی لازم جهت تشخیص ومبارزه با مشکلات پرورش میگو.

3-     دسترسی به تکنولوژی های جدید تولید میگو.

4-     دستیابی به روش های کاهش هزینه تولید.

5-     داشتن نیروهای مجرب و کاربلد.

چالش های موجود :

میزان برداشت

کیفیت لارو

بیماری میگو

مدیریت مزرعه میگو

فیتوپلانکتونها ی مضر و سمی چالش ها ی جدید

هزینه تولید

قیمت فروش

سوددهی

وضعیت اقتصادی دنیا

قوانین کشوری

تحریم ها

برای نیل به یک تولید مناسب و اقتصادی  ، کم کردن چالش های جدید و دست یابی به تکنولوژی های جدید بسیار لازم و ضروری است